آیا شب قدر قبل از اسلام هم وجود داشت؟
شب قدر شبی است که قرآن در آن نازل شده است «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ [قدر/۱] ما آن [قرآن] را در شب قدر نازل کردیم!» و این شب از هزار ماه بهتر است: «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ[قدر/۳] شب قدر بهتر از هزار ماه است!»
شاید این دو ویژگی، ویژگی هایی باشند که قبل از اسلام وجود نداشته است. چون قطعا قرآن قبل از پیامبر خاتم (ص) نازل نشده بود و شاید به برکت همین نزول قرآن، ارج و شرافت شب قدر، تا بدین حد شده که از هزار ماه بهتر باشد. از همین رو بعضی مطابق حدیثی معتقد هستند که شب قدر مخصوص امت آخر الزمان است.
در تفسیر نمونه می گوید: «صریح روایات متعددى این است که این از مواهب الهى بر این امت مى باشد، چنان که در حدیثى از پیغمبر اکرم ص آمده است که فرمود: ان اللَّه وهب لامتى لیلة القدر لم یعطها من کان قبلهم: خداوند به امت من شب قدر را بخشیده و احدى از امتهاى پیشین از این موهبت برخوردار نبودند.[۱]»[۲]
لازم به ذکر است که بعد از پیامبر (ص) و نزول قرآن نیز شب قدر، هر ساله تکرار می شود. در تفسیر نمونه می گوید: »تعبیر به فعل مضارع (تنزل) که دلالت بر استمرار دارد، و همچنین تعبیر به جمله اسمیه"سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ" که نشانه دوام است نیز گواه بر این معنى است. بعلاوه روایات بسیارى که شاید در حد تواتر باشد نیز این معنى را تایید مى کند.»[۳]
اما شب قدر خصائص دیگری دارد که منحصر به امت آخر الزمان نیست. بلکه برای هر دوره ای لازم است. مثل مقدر شدن سرنوشت بندگان، یا نزول فرشتگان بر حجت الهی، از این رو در احادیث به این نکته اشاره شده است که شب قدر از ابتدای خلقت وجود داشته است: امام جواد علیه السلام می فرماید: خداى- جل ذکره- شب قدر را در ابتداى خلقت دنیا آفرید و در آن شب نخستین پیغمبر و نخستین وصیى که باید باشد (آدم و شیث را) آفرید [وجود آنها را مقدر ساخت] و حکم فرمود که در هر سالى شبى باشد که در آن شب تفسیر و بیان امور تا چنان شبى در سال آینده فرود آید، هر که آن شب را انکار کند، علم خداى عز و جل را رد کرده، زیرا پیغمبران و رسولان و محدثان جز بوسیله حجتى که درآن شب به آنها میرسد با حجتى که جبرئیل علیه السلام (در غیر آن شب) براى آنها مى آورد، قائم نشوند و به پا نایستند (زیرا برنامه رهبرى خلق و علم بدون اختلاف را در آن شب بدست مى آورند)
راوى گوید: عرض کردم: جبرئیل یا ملائکه دیگر نزد محدثان هم مى آیند؟ فرمود: اما نسبت به پیغمبران و رسولان صلّى اللَّه علیهم که شکى نیست و نسبت به غیر ایشان، ناچار باید از نخستین روز آفرینش زمین، تا پایان جهان حجتى براى اهل زمین بوده باشد که خداى تعالى تفسیر امور را درآن شب بر محبوبترین بندگانش نازل فرماید. به خدا سوگند که جبرئیل و ملائکه در شب قدر آن امر را براى آدم آوردند و به خدا سوگند که آدم نمرد، جز اینکه براى او وصیى بود و براى همه پیغمبران پس از آدم امر خدا در شب قدر مىآمد، و براى وصى پس از او هم مقرر شد. بخدا سوگند که هر پیغمبرى از آدم تا محمد صلّى اللَّه علیه و آله در آن شب مأمور میگشت که بفلان کس وصیت کند (شخصى را وصى خود کند.)[۴] [۱]. در المنثور" جلد ۶ صفحه ۳۷۱. [۲]. تفسیر نمونه، ج۲۷، ص: ۱۹۰. [۳]. تفسیر نمونه، ج۲۷، ص: ۱۹۰. [۴]. الکافی، ج۱، ص: ۲۵۰.
