حزب دموکرات کردستان و اهداف آن

يكشنبه, ۱۱ آبان ۱۳۹۳، ۰۵:۰۷ ب.ظ

حزب دموکرات کردستان و اهداف آن

حزب دموکرات کردستان و اهداف آن

حزب دموکرات کردستان که هم اکنون منشعب به دو بخش حزب دمکرات کردستان و حزب دمکرات

کردستان ایران شده‌است، حزبی سیاسی است در کردستان ایران.

این حزب در حال حاضر اپوزیسیون جمهوری اسلامی است و علیه این دولت فعالیت سیاسی می‌کند. دبیر کل کنونی آن خالد عزیزی است.

شعار این حزب از روز نخست «خودمختاری برای کردستان، دموکراسی برای ایران»

(به کُردی: ده موک راسی بو ایران خود موختاری بو کوردان) بود، اما پس از نیم قرن فعالیت سیاسی در آغاز قرن بیست و یکم شعار خود را به «فدرالیزم برای ایران» تغییر داد.

محتویات

تاسیس

حزب دموکرات کردستان ایران روز ۲ آبان ۱۳۲۴ خورشیدی (برابر با ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ م.) در اولین کنگره حزب دموکرات کردستان در شهر مهاباد تأسیس یافت.^[^۱^] بیانیه تاسیس این حزب شامل هشت بند بود:

1. مردم کُرد ایران باید از آزادی و خود گردانی در اداره امور خود بهره‌مند باشند و در چارچوب مرزهای ایران خود مختاری داشته باشند.

2. حق آموزش به زبان کردی و کاربست اداری زبان کردی باید برقرار شود.

3. انجمن ایالتی کردستان، باید بی درنگ، موافق با قانون اساسی (مشروطه ۱۲۸۴ خورشیدی)انتخاب شود و بر تمام اموراجتماعی و دولتی (مناطق کردستان) نظارت کند.

4. کلیه کارکنان دولت در منطقه از خود منطقه باشند.

5. قانون واحد برای کشاورزان و مالکان وضع گردد و آینده این دو طبقه تامین شود.

6. حزب دموکرات کردستان برای تامین وحدت کامل در مبارزه و دوستی با مردم آذربایجان و سایر اقوامی که در آذربایجان زندگی می‌کنند (آشوریها، ارمنیها وغیره) کوششی خاص مبذول خواهد داشت.

7. حزب دموکرات کردستان ایران به خاطر پیشرفت کشاورزی و بازرگانی و رشد فرهنگ و بهداشت و همچنین باکیفیت تر کردن زندگانی اقتصادی و معنوی خلق کرد به برداشت از معادن طبیعی کردستان دست می‌آغازد و در این راه می‌کوشد.

8. ما آرزومندیم مللی که در ایران زندگی می‌کنند بتواند آزادانه در راه تامین سعادت و پیش رفت کشور خویش بکوشند.

سه ماه بعد از تأسیس یعنی روز دوم بهمن ماه ۱۳۲۴ (برابر با ۲۱ ژانویه ۱۹۴۶ م.)، این حزب با استفاده از شرایط مناسب آن زمان (اشغال ایران در جنگ جهانی دوم توسط متفقین) در بخشی از خاک کردستان ایران حکومتی به نام دولت جمهوری کردستان تشکیل داد. که مورخین از آن به عنوان جمهوری مهاباد نام برده‌اند.

علت آن این بود که بین نیروهای شوروی و نیروهای انگستان که از جنوب آمده بودند، از سنندج تا مهاباد و مناطق اطراف آن به عنوان مناطق حائل میان شوروی و انگستان در نظر گرفته شدند، و مناطق آزاد و غیر اشغالی بودند.^[^۲^]

جمهوری مهاباد تنها ۱۱ ماه دوام آورد. علت آن خروج نیروهای شوروی و ورود نیروهای ارتش ایران بود. ارتش در ۱۶ آذر ۱۳۲۵ جمهوری مهاباد را سرنگون کرد و نخستین رهبر حزب دموکرات یعنی قاضی محمد را به همراه بسیاری دیگر در میدان مرکزی شهر مهاباد به دار آویخت. اعدام‌های دیگری در سقز و سایر شهرها نیز صورت گرفت. سایر اعضای حزب نیز یا زندانی شدند و یا موفق شدند به خارج و به ویژه به کردستان عراق بگریزند.

اولین کنگره حزب

اولین کنگره حزب دموکرات کردستان روز ۲ آبان ۱۳۲۴ خورشیدی در مهاباد تشکیل شد.^[^۱^] حزب دموکرات کردستان در تاریخ خود با احزاب مختلفی رابطه سیاسی داشته‌است. در زمان جمهوری مهاباد این حزب رابطه حسنه‌ای با فرقه دموکرات آذربایجان داشت. پس از جمهوری مهاباد میان حزب دمکرات کردستان و حزب توده ایران تا سال ۱۳۳۷ وحدت تشکیلاتی وجود داشت.

بعد از سرکوب جمهوری مهاباد و حزب دموکرات کردستان، غنی بلوریان به همراه عزیز یوسفی و دیگر فعالان کرد به احیای این حزب پرداختند. آنها از هنگام جوانی چندین مرتبه دستگیر شدند. غنی بلوریان، از سرشناسان جنبش کردها بود. وی در دوره جوانی یکی از موسسین حزب ژیان جوانان کرد بود که در میان جوانان کرد محبوبیت زیادی پیدا کرد. حزب بلوریان به سازمان جوانان حزب دموکرات کردستان تبدیل شد.

یکی از کارهای مهم بلوریان در این دوره چاپ روزنامه ریگا^*^[^۱^] به همراه عزیز یوسفی و دیگر فعالان کرد به عنوان روزنامه ارگان حزب دموکرات کردستان بود.^[^۳^] غنی بلوریان و عزیز یوسفی در سال ۱۳۳۷ توسط ساواک دستگیر شدند و مدت ۲۰ سال را در زندان به سر بردند غنی بلوریان و عزیز یوسفی تا چند ماه قبل از پیروزی انقلاب ایران در زندان ماندند و هنگامی که در سال ۱۳۵۷ از زندان رهایی یافتند، مردم از سراسر مناطق کردستان به استقبال آنها شتافتند.

پس از کودتای ۲۸ مرداد

بعد از کودتای ۲۸ مرداد و سقوط دولت مصدق در سال ۱۹۵۳ که آزادی‌های سیاسی در سراسر ایران سرکوب گردید فعالیت حزب دموکرات کردستان نیز دچار اختلال شد. اما دو سال بعد مجدداً حزب فعالیت سیاسی خود را به صورت مخفی از سر گرفت.

دو حمله وسیع پلیسی به تشکیلات حزب دموکرات در سال‌های ۱۹۵۹ و ۱۹۶۴، ضربه سنگینی بر فعالیت حزب وارد کرد و موجب دستگیری حدود سیصد تن و فراری و مخفی شدن شمار بیشتری شد. با این وجود این حزب به فعالیت خود ادامه داد.

دومین کنگره حزب

دومین کنگره حزب دموکرات کردستان در کردستان عراق در سال ۱۹۶۴ تشکیل شد و دو بخش مهم پا گرفت، یکی کمیته مرکزی و دیگری کمیته اجرایی. در کمیته مرکزی افراد سیاسی فعاّل بودند و در کمیته اجرایی افرادی از قبیلِ احمد توفیق و سلیمان معینی و قادر شریف... فعالیت می‌کردند که در دهه ۱۳۴۰ در بخش‌های کردنشین ایران و عراق، حضور فعال داشتند.

بعد از کنگره دوم فعالیت حزب چنان اوج گرفت که در سال‌های ۱۹۶۷-۱۹۶۸ شماری از کادرها و اعضا حزب به مدت ۱۸ ماه در کردستان ایران دست به مبارزات مسلحانه علیه رژیم سلطنتی زدند.

سومین کنگره حزب

در کنفرانس سوم حزب دمکرات کردستان در (سال ۱۹۷۱)، قاسملو و کریم حسامی به عضویت دفتر سیاسی حزب دمکرات کردستان انتخاب شدند.

سومین کنگره حزب دموکرات کردستان در سال ۱۹۷۳ تشکیل شد. در این کنگره برای اولین بار قاسملو به دبیر اول حزب و محمد امین سراجی و کریم حسامی به دفتر سیاسی و کریم حسامی برای پست جایگزین دبیر اول حزب (دبیر دوم حزب) انتخاب شدند.

پس از انقلاب

در بی‌طرفی این مقاله اختلاف‌نظر وجود دارد. گفتگوی مربوطه ممکن است در صفحه بحث یافت شود.

به دنبال سقوط رژیم شاه در پی انقلاب اسلامی ایران، حزب دموکرات کردستان فعالیت علنی خود را آغاز نمود و ضمن اعلام مخالفت با جمهوری اسلامی رفراندوم جمهوری اسلامی را تحریم کرد. سرانجام در ماه اوت ۱۹۷۹ و در ۲۸ مرداد ۱۳۵۸ تهاجم وسیعی توسط نیروهای مسلح جمهوری اسلامی به کردستان صورت گرفت.

پنجاه روز بعد از انقلاب اسلامی، حزب دموکرات کردستان در اولین اقدام گسترده‌اش با بسیج قوایی ۱۷ هزار نفره از سراسر کردستان، تحت عنوان افتتاح دفتر حزب در نقده، تظاهراتی مسلحانه را در این شهر حساس قومی به راه انداخت که عصر همان روز تبدیل به جنگ شهری و قومی شد. قریب به دویست نفر از مردم در نقده کشته شدند.

حزب با این عمل درصدد آن بود تا آذربایجانی‌های نقده یا شهر را ترک کنند و یا مرعوب گردند تا بعد از تسلیم شهر، حزب تکلیف سه پادگان کلیدی و خلع سلاح نشدۀ پیرانشهر، پسوه و جلدیان را مشخص کند. حزب به هدف خود نرسید؛ ولی منجر به آغاز جنگ و ناامنی‌های متعدد قومی در شمال غرب کشور ( حوزۀ مشترک سکونت آذربایجانی‌ها و کردها در آذربایجان غربی) شد. آثار روانی این جنگ هنوز باقی است. غلامرضا حسنی در زمان جنگ نقده با بسیج آذربایجانی‌ها به کمک مردم نقده رفت.^[^۴^]

چهارمین کنگره حزب

چهارمین کنگره حزب دموکرات کردستان در کردستان ایران در سال ۱۹۸۰ تشکیل شد و حزب به فعالیت ادامه داد. بعدها رهبری این حزب نیز مانند بقیه اپوزیسیون به خارج کشور رفت و تا امروز نیز مرکزیت این حزب در کردستان عراق است.

حزب دموکرات همواره در خارج از ایران فعالیت‌هایی داشته و در تظاهرات‌های مختلف علیه جمهوری اسلامی شرکت داشته‌است. تا بحال دو بار دبیر کل‌های این حزب در خارج کشور ترور شده‌اند.

اولین بار در سیزدهم ژوئیه ۱۹۸۹ بود که عبدالرحمان قاسملو به همراه تنی چند از سران حزب در وین ترور شد.

بار دوم در هفدهم سپتامبر ۱۹۹۲ بود که صادق شرفکندی به شیوه مشابهی در رستوران میکونوس در برلین به همراه تنی دیگر از سران حزب به قتل رسید.

انشعاب در حزب دمکرات کردستان ایران

عبدالله حسن‌زاده ^[^۵^] دبیرکل قبلی حزب دمکرات کردستان ایران همراه با چندین تن از اعضای با سابقه و رهبری حزب در تاریخ ۱۶ دسامبر سال ۲۰۰۶ اعلام کردند که در اعتراض به عملکرد جناح تمامیت خواه به رهبری مصطفی هجری، راه خود را از راه اکثریت کمیته مرکزی منتخب کنگره سیزدهم حزب جدا و از این تاریخ به بعد با نام حزب دموکرات کردستان که نام سابق حزب نیز هست فعالیت خواهند کرد

عبدالله حسن زاده^[^۵^]، روز پنج شنبه هفتم دسامبر ۲۰۰۶ به خبرگزاری فرانسه گفته‌است که انشعاب او وهم حزبی‌هایش صلح آمیز و بدون هرگونه درگیری انجام شده‌است. آقای حسن زاده که در کردستان عراق به سر می‌برد می‌گوید در دو سال گذشته بحث اصلی در درون حزب، پیرامون اصلاح ساختار رهبری جمعی حزب بود و به دلیل عدم رسیدگی به خواست هایمان، به این نتیجه رسیدیم که این تصمیم را بگیریم.

رهبری تشکیلات

رهبری حزب دموکرت کردستان را کمیته مرکزی تشکیل می‌دهد. کمیته مرکزی در بین اعضا خویش چند نفر را به عنوان دفتر سیاسی برگزیده‌است که دبیر کل حزب خالد عزیزی نیز جزو این عده‌است.