شیوه رفتار با فرد وسواسی
شیوه رفتار با فرد وسواسی
در ارتباط با فرد
وسواسی نکات زیر را رعایت کنید:
1. وسواس جبری یا بی اختیاری: هر وسواسی ناهنجار
نیست. وسواس تا حدودی در همه هست. زمانی به تشخیص وسواس مرضی مبادرت می کنیم که
وسواس یا رفتارهای وسواسی جنبه نامعقول، افراطی، اجباری و نامتناسب داشته باشد.
انصراف از آنها مشکل باشد ودرماندگی مشخصی را در فرد برانگیزد, وقت قابل ملاحظه ای
را به خود اختصاص دهد و بازده و کنش وری روزمره فرد را تحت تأثیر خود قرار دهد. در
وسواس مرضی و نابهنجار،افکار و رفتارهای وسواسی «به رغم اراده انسان» به هشیاری وی
هجوم می آورد و سازمان روانی وی را تحت سیطرة خود قرار می دهد و اضطراب گسترده ای
را در فرد بر می انگیزد. با توجه به این مطالب اگر اطرافیان فرد وسواسی با این
مباحث آشنا باشند دیگر به ملامت او اقدام نمی کنند؛چون می دانند که این افکار یا
اعمال وسواسی بدون اختیار فرد به او هجوم می آورند و خود فرد از این موضوع بسیار
رنج می کشد.
2. وسواس در نوجوان و جوان: اطرافیان لازم است این مطلب را بدانند
که نوجوانان وسواسی به پنهان کردن رفتار وسواسی و یا اعمال بی اختیاری و وسواسی خود
می پردازند و موارد نادری جهت درمان به مراکز درمانی مراجعه می کنند که این خود
باعث تأخیر فرایند درمان می شود. پس اطرافیان می توانند حساب شده و با اطمینان بخشی
به فرد او را جهت درمان تشویق کنند.
3. حساسیت در برخوردها: برای درمان،کمک
اطرافیان ضروری است. نباید آنها با تشویق رفتارهای وسواسی یا اذیت او (مثل جابجا
کردن وسایل فرد وسواسی که به وسایل خود حساس است) بیماریش را تشدید کنند.
4.
مسخره نکنیم: تحقیر و یا مسخره کردن آنها در نزد دیگران باعث می شود که آنها به خود
نامطمئن تر شوند و بیماری را تشدید کنند. نیز در جمع تذکر ندهیم. برای توصیه زمانی
را انتخاب کنید که او با شما راحت است.
5. جهت دهی درمانی: بسیاری از بیماران
وسواسی چون از نوع اختلال خود مطلع نیستند و راه درمان این مشکل را نمی شناسند از
روی اشتباه برای معالجه به مراکز عمومی رجوع می کنند.اطرافیان لازم است او را کمک و
تشویق کنند تا جهت درمان نزد روان پزشک و روان شناس بالینی (هر دو با هم) بروند. دو
سه سال اول خیلی راحت تر درمان صورت می گیرد.
6. برچسب (lable) نزنیم:در گفتگو
ها به فرد وسواسی برچسب وسواسی نزنیم.این عمل می تواند علاوه بر ناراحتی فرد از
قضاوت دیگران باعث تشدید بیماری و تلقین او گردد و فرد این مشکل را برای خودش
بپذیرد و با خود بگوید که درمان من بسیار سخت است؛اما اگر افراد در جهت مثبت او را
تلقین کنند، مثلاً بگویند امروز نسبت به دیروز کمتر این عمل را انجام دادی و تشویق
کنند، در او (افکار و اعمال او) اثر مثبت می گذارد.
7. کمک به تمرین های
خودیاری: یکی از موثرترین مؤلفه ها در درمان، خواست خود فرد جهت درمان است؛پس لازم
است این خواست را تقویت کرد و به او کمک کرد تا تمرین های خودیاریش را (که از طرف
روان شناس مطرح شده است) انجام دهد. مثلاً مراقب باشیم که او داروهایش (در صورت
نیاز به دارو) را مصرف کند. همچنین در دیگر تمرین ها به او کمک کرد. مثلاً به او
کمک کنید و تشویقش نمائید تا هر روز یک مرتبه از کارهای تکراری روز قبل را کم کند
تا کم کم این کار را کنار بگذارد. ریشه وسواس اضطراب است.هر شناخت، و رفتار مشروع
آرام بخش که اضطراب را پایین بیاورد برای کاهش وسواس او مفید است.
8. کار
درمانی: امروز نقش موثر کار در درمان پذیرفته شده است. کار، توجه بیمار را از
گرفتاری و بیماری اش منصرف می کند. پرداختن به کار مورد علاقه موجب توجه فرد به
توانایی ها و بخش مثبت وجودش می گردد و در عین حال، احساس عزت نفس، کفایت کارآمدی،
هدفداری و توجه به آینده، دل کندن از افکار معطوف به گذشته و ترک خیال پردازی های
طولانی و مضر در او نقش می بندد. اگر بیماری مخصوصاً کسی که وسواس فکری دارد،به
کار،به خصوص کار دسته جمعی مشغول شود از این افکار کمتر به ذهنش می آید. پس باید او
را تشویق به کار دسته جمعی کرد و از انزوا و گوشه گیر شدن او جلوگیری کرد و پیوسته
جنبه های مثبت شخصیت او را برجسته نمود تا آن عیب کم کم برطرف گردد.
9. حذف
الگوها :بیماری وسواس می تواند علت زیست شناختی، هورمونی، عصب شناختی و یادگیری و
وراثتی داشته باشد. در برخی , مصرف دارو در کنار انجام تمرین های خودیاری و روان
درمانی نقش موثری دارد؛ اما در برخی از وسواس ها فرد از بزرگترها این امر را یاد می
گیرد. اگر به عواقب این مشکل اشاره شود می توان بزرگترها را از دید کوچکترها دور
کرد و توجه دیگران را به جنبه های غیر بیمار گونه فرد منصرف کرد تا این اختلال به
آنها منتقل نشود.
10. ما هم ممکن است بیمار شویم:بیماری های روانی مثل بیماری
های جسمانی است. یعنی همانگونه که احتمال سرماخوردگی برای همه وجود دارد و راه های
درمانی خاصی نیز بر آن هست احتمال مبتلا شدن به بیماری روانی برای همه مطرح است و
هیچ کس نمی تواند تضمین کند که او هرگز به فلان بیماری روانی مبتلا نمی شود. پس
باید در برخوردها به گونه ای برخورد کرد که انتظار داریم با ما (در صورت ابتلاء)
برخورد شود.
11. توجه به مساله کثیرالشک: در مسائل دینی و احکام در بحث
نماز،درباره افراد کثیرالشک بحث شده است و توضیح داده شده که این افراد نباید به شک
خود اعتنا کنند و از تکرار اعمال دینی خود پرهیز کنند.برخی افراد می گویند مثلاً
مطمئن نشدم یا به دلم ننشست باید دوباره بخوانم.این افراد باید بدانند که اعمال
پذیرفته شده و مقبول آن چیزی است که خداوند فرموده نه آن چیزی که فرد دوست دارد.
برای اطلاع بیشتر از شرائط کثیرالشک و موارد آن به کتاب توضیح المسائل مرجع تقلید
خود رجوع فرمائید و فرد وسواسی را با آداب شرعی اش آگاه سازید و نیز او می تواند با
سؤال از دفتر مرجع تقلید خود نسبت به انجام اعمال خود آگاه شود. پیشنهاد می کنیم
سخنرانی های آیت الله مظاهری و استاد فرحزاد را از بخش «صدای مشاور» سایت گفتگوی
دینی گوش کنید.
12. کلاس های سایکواجوکیش (Psychoeducution) و خانواده درمانی:در
بیمارهای شدید وسواسی لازم است اعضاء خانواده با هم نزد روان شناس بالینی و خانواده
درمانگر رجوع کنند تا با دوره های ویژه , مطالبی یاد بگیرند که به تسریع در درمان
فرد وسواسی کمک کنند و رفتارهای صحیح و برخوردی مناسب را آموزش ببینند].1
[
پی نوشت :
1. نرم افزار
پاسخ 2، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات(حوزه علیمه قم).
