چرا امام حسین(ع) در آغاز قیام عاشورا ، از مدینه به مکّه رفتند؟
چرا امام حسین(ع) در آغاز قیام عاشورا ، از مدینه به مکّه رفتند؟
با فرا رسیدن ایام عزا سوگواری آقا امام حسین و یاران با وفایش (سلام الله علیهم اجمعین) و همچنین فعالیت های ناجوانمردانه ی سخت دشمنان اهل بیت (ع) برای شبهه افکنی و کم اثر جلوه دادن قیام عاشورا ، برآن شدیم تا به تعدادی از سؤالات و شبهات مختلف در سلسله پرسش هایی عاشورایی پاسخ دهیم .
یکی از مواردی که در تاریخ شیعه بسیار اهمیت دارد، بحث حرکت امام حسین (ع) از مدینه به سمت مکه و سپس حرکت از مکه به سمت کوفه است.
قیام امام حسین (ع) نقطه عطفی در تاریخ شیعه و اسلام است. زیرا قیام و نهضت الهی امام حسین (ع) موجب حفظ اسلام واقعی از انحرافات ایجاد شده در ایام بعد از رسول خدا (ص) می باشد.
ماجرای بیعت خواستن یزید از امام حسین (ع)
در نیمه دوم ماه رجب سال ۶۰ هجری، یزید لعنه الله علیه - بعد از مرگ و به درک واصل شدن پدرش معاویه - طی نامه ای از ولید بن عتبه (فرماندار مدینه) خواست که حتماً از چند نفر مخالفین صاحب نفوذش بویژه آقا امام حسین(ع) بیعت گرفته شود و بدون بیعت رها نشوند.(۱)
«اما بعد فخذ حسیناً و عبداللَّه بن عمر و عبداللَّه بن الزبیر بالبیعة اخذاً شدیداً لیست فیه رخصة حتی یبایعوا و السلام».
وقتی ولید بن عتبه (فرماندار مدینه) دستور یافت تا از امام حسین (علیه السلام) برای یزید بیعت بگیرد. حضرت فرمودند... یزید فردی است شرابخوار و فاسق که به ناحق خون می ریزد و اشاعه دهنده فساد است و دستش به خون افراد بی گناه آلوده گردیده و شخصیتی همچون من با شخص فاسدی چون او بیعت نمی کند.
هر چند ولید بن عتبه با خوی مسالمت جویانه خود ،حاضر به آغشته کردن دست خود به خون امام حسین(ع) نبود؛ (۲) اما در مدینه افراد باند اموی به ویژه مروان بن حکم که ولید در موارد سخت و از جمله این مورد با او مشورت می کرد ،- او را به شدّت تحت فشار قرار می دادند تا خون امام حسین (ع) را بریزد؛ چنانکه در همان آغاز وصول نامه، وقتی ولید با مروان مشورت کرد، مروان گفت: نظر من آن است که در همین لحظه به دنبال این چند نفر فرستاده و آنان را ملزم به بیعت و اطاعت از یزید کنی و اگر مخالفت کردند، قبل از آنکه از مرگ معاویه مطلع شوند، سرهای آنها را از تن جدا کنی؛ زیرا اگر آنان از مرگ معاویه با خبر شوند، هر کدام به طرفی رفته و اظهار مخالفت کرده و مردم را به سوی خود دعوت می کنند.(۲)
وقتی مروان بن حکم بیعت با یزید را از حضرت درخواست کرد امام حسین(علیه السلام) فرمود: ای دشمن خدا! دور شو، من از رسول خدا (ص) شنیدم که فرمود: «خلافت بر فرزندان ابوسفیان حرام است. اگر معاویه را بر فراز منبر من دیدید او را بکشید.» و امت او چنین دیدند و عمل نکردند و اینک خداوند آنان را به یزید فاسق گرفتار کرده است .
امام حسین(علیه السلام) در شب ۲۸ رجب سال ۶۰ هجری همراه با بیشتر خاندان خویش و بعضی یاران، پس از وداع با جدش پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) از مدینه به طرف مکه حرکت کرد.
بنابراین، امام حسین(ع) با توجه به نامناسب بودن شرایط مدینه برای اظهار مخالفت علنی و قیام و نیز در خطر بودن جان خود در این شهر بدون امکان حرکتی مؤثر، تصمیم به ترک آن گرفت و از آیهای که در هنگام خروج از مدینه قرائت کرد، این نکته - که ترک این شهر به علّت عدم احساس امنیت بوده است - آشکار می شود.
«فخرج منها خائفاً یترقب قال رب نجنی من القوم الظالمین» قصص (۲۸)، آیه ۲۱.؛ «موسی از شهر خارج شد، در حالی که ترسان بود و هر لحظه در انتظار حادثهای عرض کرد: پروردگارا! مرا از این قوم ظالم نجات بده».
دلایل حرکت امام حسین (ع) به سوی مکه :
هنوز مردم شهرهای مختلف از مرگ معاویه مطلع نشده بودند و تلاشهای جدی مخالفان برای اظهار مخالفت با یزید آغاز نشده بود.
هنوز امام حسین(ع) دعوتی از شهرهای دیگر و از جمله کوفه نداشت.
امام حسین (ع) باید مکانی را برای هجرت خود انتخاب می کرد که بتواند آزادانه و در کمال امنیّت در آنجا دیدگاههای خود را ابراز کند. طبق آیه صریح قرآن «و مندخلهکانآمناً» آل عمران (۳)، آیه ۹۷. مکه حرم امن الهی بود.
با توجه به سرازیر شدن مسلمانان از سرتاسر ممالک اسلامی برای انجام اعمال حج عمره و همچنین نزدیک شدن ایام حج تمتع و حضور مردم برای انجام مناسک حج ، امام حسین(ع) به خوبی می توانست با گروههای مختلف دیدار کرده و علّت مخالفت خود با دستگاه اموی و یزید را برای آنها تبیین کند و نیز گوشه هایی از معارف اسلامی را برای آنها بیان نماید. در ضمن با گروه های مختلف شهرهای اسلامی از جمله کوفه و بصره در ارتباط باشد.
و در آخر امام حسین(علیه السلام) هدف از خروج از مدینه را در وصیتنامه اش چنین بیان می فرماید:
... و جز این نیست که برای اصلاح در میان امت جدم خارج شدم. می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کرده و به راه و روش جدم (رسول خدا(ص)) و پدرم علی (علیه السلام) رفتار نمایم .
کسی که به سوی خدا دعوت کند عمل نیک انجام دهد و بگوید از مسلمانان هستم، از خدا و رسولش جدا نمی شود ... اگر در نوشتن نامه ات خیر مرا آرزو کرده ای، خدا پاداش تو را بدهد.
امام(ع) شب جمعه سوم شعبان سال ۶۰ ق وارد مکّه شد و تا هشتم ذیحجه همان سال، در این شهر به فعالیت مشغول بود.(۴)
.......................................................................................
پی نوشت:
۱) وقعة الطف، ص ۷۵:
۲) ابن اعتم، الفتوح، ج ۵، ص ۱۲؛ وقعة الطف، ص ۸۱.
۳)وقعة الطف، ص ۷۷.
۴) همان، ص ۸۸: «فاقبل اهلها یختلفون الیه و یأتونه و من کان بها من المعتمرین و اهل الآفاق».
