اهمیت استغفار و نقش آن در زندگی انسان

اهمیت استغفار و نقش آن در زندگی انسان

برای استغفار کامل می توان آثار و دستاوردهای مختلفی برشمرد که در سه دسته خلاصه می شوند:

1- آمرزش و عفو گناهان یا دفع آثار گناه: مهم ترین دستاورد استغفار این است که خداوند از خطا و تقصیر بنده می گذرد و او را در مقام غفران خویش قرار می دهد.

قرآن کریم در این باره می گوید:

کسی که کار بدی انجام دهد یا به خود ستم کند، سپس از خداوند استغفار نماید خداوند آمرزنده و مهربان است(نساء آیه 110)

البته آیاتی دیگر چون آیه 46 سوره نساء و آیه 61 سوره قصص و 193 تا 195 سوره آل عمران و نیز آیه 85 سوره بقره و آیه 32 سوره اعراف و 78 و 88 سوره انبیاء نیز بر این نقش سازنده استغفار در زندگی دنیوی و اخروی بشر اشاره می کند.

بنابراین بندگان گناهکار خداوند باید برای آمرزش گناهان خویش به درگاه او روی آورند و بدانند که خداوند، گناهان آنان را هر چند زیاد و عظیم باشد خواهد بخشید؛ زیرا خود در آیات فراوان دیگر این وعده را به مومنان داده است که از جمله می توان به خطاب خداوند در سوره «زمر» به پیامبر(ص) اشاره کرد که می گوید:

 بگو ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده اید از رحمت خدا مأیوس نشوید که خداوند همه گناهان را می آمرزد.

 در روایتی نیز پیامبر اکرم(ص) فرمود: برای هر دردی دارویی است و داروی گناهان، استغفار است.

 از امام صادق(ع) نیز روایت شده که آن حضرت فرمود: هر کس در شبانه روز هفتاد مرتبه استغفار نماید، خداوند هفتصد گناه از گناهانش را محو می کند.

 

تأکید بر استغفار ازهر خطا و گناهی آن چنان در روایات زیاد است که در برخی از روایات از انسان خواسته شده که هرگاه از جمعی جدا شدید، آغاز به استغفار کنید که شاید گناه و خطایی را مرتکب شده باشید که آثار و تبعات آن بماند و خود از آن آگاه نباشید؛ زیرا به طور طبیعی در هر مجلس و نشستی انسان سخنانی می گوید که گاه لغو و بیهوده است هر چند که تهمت و غیبتی نداشته باشد. هم چنین در روایات است که پیامبر بسیار استغفار می کرد و یکی از اعمال شبانه روز ایشان استغفار بود.

مهم ترین دستاورد استغفار این است که خداوند از خطا و تقصیر بنده می گذرد و او را در مقام غفران خویش قرار می دهد

درباره نقش استغفار همین بس که آدمی برای دست یابی به مقامات کمالی، لازم و ضروری است که همواره خود را در پوشش غفران الهی قرار دهد و این با بهره مندی از استغفار شدنی است.

2- رفع عذاب و بلا: گناه و معصیت به طور یقین عذاب الهی را در دنیا و آخرت به دنبال دارد و بسیاری از بلاهای آسمانی از جمله زلزله و سیل، جنگ های ویرانگر و مرگ های ناگهانی، معلول گناهان و طغیان بشر است و یکی از عواملی که نقش به سزایی در رفع این بلاها و نیز عذاب اخروی دارد، استغفار است.

قرآن کریم می گوید: (ای پیامبر) تا تو در میان مردم هستی خداوند آنها را مجازات نخواهد کرد و نیز تا آنها استغفار می کنند خداوند عذابشان نمی کند. (انفال آیه 33)

از امیرالمومنین علی(ع) در این باره نقل شده که فرمود: روی زمین دو ابزار امنیت از عذاب الهی بود که یکی از آنها وجود پیامبر اکرم (ص)بود که با رحلت آن حضرت برداشته شد ولی دیگری استغفار است که برای همگان وجود دارد.

خداوند در آیه 85 و 98 سوره بقره و هم چنین آیات 161 و 162 سوره اعراف و آیات 25 تا 85 سوره هود، ترک استغفار از سوی امت های پیشین را از عوامل گرفتاری آنان به عذاب های سنگین و سخت برشمارد و بیان می کند که چگونه آنان با ترک استغفار، خود را به نابودی و نیستی سوق دادند.

3-نزول نعمت و جلب برکات: استغفار افزون بر این که آمرزش گناهان و رفع بلاهای آسمانی را درپی دارد، نزول نعمت های بی پایان الهی را نیز به همراه خواهد داشت.

حضرت نوح به قوم گناهکار خویش می گوید: از پروردگار خود طلب آمرزش کنید که او بسیار آمرزنده است تا باران های پربرکت آسمان را پی درپی بر شما بفرستد و شما را با دادن اموال و فرزندان فراوان، کمک کند و باغ های سرسبز و نهرهای جاری دراختیارتان قرار دهد.

(نوح آیات 10 تا 12).

 

گناه چنان که آیات بسیاری در قرآن بیان می کند، از مهم ترین علل و عوامل بسته شدن درهای رحمت است و موجب می شود تا زمین از رویش مفید بازماند و آسمان در روزی خویش را بر آفریده ها ببندد و در این میان نه تنها انسان آسیب می بیند بلکه دیگر آفریده های موجود در زمین نیز گرفتار خشم الهی می شوند و آسیب می بینند.

خداوند ریزش باران و بسیاری از نعمت ها را، در زمان استغفار دانسته و با اشاره به نقش کلیدی و اساسی استغفار مردم را به انجام آن دعوت می کند. این مطلب به عناوین مختلف در آیاتی چون آیه 10 تا 21سوره نوح و نیز آیه 3 سوره هود و هم چنین روایات و ادعیه بیان شده است.

 

در آیات و روایات عامل مهم کاهش برکات و نزول بلاهای مختلف را گناه برشمرده است که ترک زکات و انفاق های مالی یکی از آن ها می باشد. در دعاهای ماثور بیان شده است که گناه، عامل جلب خشکسالی و فقر و نکبت و عذاب های گوناگون است که از آن جمله می توان به دعاهای علی(ع) به ویژه دعای کمیل که حضرت آن را از خضر برای کمیل بن زیاد نخعی نقل می کند اشاره کرد.

حضرت علی (ع) می فرماید: خدایا گناهانی را بیامرز که بلاها را نازل می کند و خدایا بیامرز گناهانی که موجب دگرگونی نعمتها می گردد.

گناه چنان که قرآن بیان می کند، از مهم ترین علل و عوامل بسته شدن درهای رحمت است و موجب می شود تا زمین از رویش مفید بازماند و آسمان در روزی خویش را بر آفریده ها ببندد

فقیه و عارف بزرگ، فیض کاشانی(ره) درباره اهمیت و ارزش استغفار چنین می سراید:

ز هر چه غیر یار، استغفرالله

ز بود مستعار، استغفرالله

دمی کان بگذرد بی یاد رویش

از آن دم بی شمار استغفرالله

سرآمد عمر و یک ساعت ز غفلت

نگشتم هوشیار، استغفرالله

نکردم یک سجودی در همه عمر

که آید آن به کار استغفرالله

ز کردار بدم صدبار توبه

ز گفتارم هزار استغفرالله

شدم دور از دیار یار ای فیض

من مهجور زار استغفرالله

استغفار در روایات

امام زمان حضرت مهدی( عج)فرموده اند: لو لا استغفار بعضکم لبعض لهلک من علیها؛ اگر طلب مغفرت و آموزش برخی از شما برای یکدیگر نبود، تمام اهل زمین هلاک می گشتند. (دلائل الامامه، ص 792).

این مطلب ازامام زمان(عج) در حدیثی طولانی که خطاب به فرزند مهریار است، بیان شده است. آن حضرت(عج) شیعیان را به استغفار و دعا در حق یکدیگر ترغیب می کند؛ زیرا از آثار و برکات آن رفع عذاب از روی زمین و اهل آن است، چنان که از آیات قرآن استفاده می شود که دو چیز عامل ایمنی زمین از عذاب الهی در این دنیاست:

1-وجود پیامبر(ص) آنجا که خداوند متعال می فرماید: تا تو در میان مردم هستی، هرگز خداوند آنان را عذاب نخواهد کرد

2-استغفار: خداوند متعال می فرماید: خداوند آنان را درحالی که استغفار می کنند، هرگز عذاب نخواهد کرد.(انفال.33)

بنابراین از این حدیث دو نکته استفاده می شود:

1. گناه باعث هلاکت و عذاب مردم در همین دنیا می شود.

2. استغفار سبب مغفرت است، خصوصاً اگر در حق همدیگر استغفار کنند.

امام زمان (عج):اگر طلب مغفرت و آموزش برخی از شما برای یکدیگر نبود، تمام اهل زمین هلاک می گشتند

درباره اهمیت استغفار و آثار مثبت آن برای آدمی روایاتی نقل شده که برخی از آن ها عبارتند از:

1-علی(ع) فرمود: «الاستغفار یمحوالاوزار: «استغفار، گناهان را پاک می کند»

(میزان الحکمه، ج9، ص84.43

2-علی(ع) فرمود: «عجبت لمن یقنط و معه الاستغفار: در عجبم از کسی که نومید است، در حالی که او استغفار را دارد». (نهج البلاغه، حکمت 78)

3-پیامبر اکرم(ص) فرمود: «ادفعوا ابواب البلایا بالاستغفار: درهای بلا را با استغفار ببندید». (مستدرک الوسائل، ج5، ص813)

4-و نیز از پیامبر اکرم(ص) این گونه روایت شده است:

انه لیغان علی قلبی و انی لاستغفرالله فی کل یوم سبعین مره : گاهی قلبم را غبار می گیرد و من به همین سبب روزی هفتاد بار استغفار می کنم. (میزان الحکمه، ج9، ص6435)

امام خمینی(ره) در تبیین این روایت در تفسیر سوره حمد چنین می فرماید:

«پیغمبر اکرم(ص) در عین حالی که یک موجود الهی بود، به ایشان نسبت می دهند که فرمود: لیغان علی قلبی و انی لاستغفرالله فی کل یوم سبعین مره . همین معاشرت کردن با افراد ناباب، همین موجب یک کدورتی می شود. این، باز می دارد او را به همان مقدار، از آن مرتبه ای که می خواهد باشد. به همین سبب هر روز هفتاد بار استغفار می نمود. (امام خمینی(ره)، تفسیر سوره حمد، ص 65)

گروه دین و اندیشه تبیان