روز شمار قیام عاشورا
روز شمار قیام عاشورا
اول محرم:
* آغاز ماه حزن و اندوه اهل بیت علیهم السلام
اول محرم، سرآغاز ماه حزن و اندوه اهل بیت پیامبر علیهم السلام است. همه دوست داران و پیروان خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله غمگین و محزون اند. مراسم و مجالس شادی در میان آن ها تعطیل است. امام رضا علیه السلام می فرمایند: «همین که ماه محرم فرا می رسید، لبخند از لبان پدرم محو می شد و دیگر کسی ایشان را متبسم نمی دید.»1
دوم محرم؛ ورود کاروان امام حسین علیه السلام به کربلا
گفته اند که چون کاروان امام حسین به کربلا رسید، اسب آن حضرت از حرکت ایستاد. امام پرسید نام این سرزمین چیست؟ پاسخ دادند: «غاضریه» فرمود: نام دیگری هم دارد؟ گفتند: «شاطی الفرات» دوباره فرمودند: «اسم دیگر چه طور؟» گفتند: «کربلا»؛ امام آهی از دل کشیدند و فرمودند: «اللهم انی اعوذبک من الکرب والبلاء»2
سوم محرم؛ ورود سپاه عمربن سعد به کربلا
پس از آن که حر، امام حسین علیه السلام و یارانش را در کربلا محاصره کرد، عبیدالله بن زیاد فرماندهی سپاه یزید را بر عهده عمربن سعد گذاشت، عمربن سعد در سوم محرم، با شش هزار نفر نیروی جنگی به کربلا آمد. 3
نامه امام حسین علیه السلام برای اهل کوفه و شهادت قیس بن مسهر
در سوم محرم، امام حسین علیه السلام نامه ای به اهل کوفه نوشت و در ضمن آن، به یادآوری نامه ها و دعوت های پی درپی آنان پرداخت و از آن ها خواست که بر بیعت و پیمان خود ثابت باشند و آن حضرت را یاری کنند؛ ولی مأموران عبیدالله، قیس بن مسهر صیداوی را که حامل نامه امام حسین علیه السلام بود، در بین راه دستگیر و او را به شهادت رساندند. 4
خریداری بخشی از خاک سرزمین کربلا توسط امام حسین علیه السلام
امام حسین علیه السلام، بخشی از خاک سرزمین کربلا را که مرقد مطهرشان هم اکنون در آن واقع شده است، از اهل نینوا به قیمت شصت هزار درهم و بسیار بیش تر از ارزش زمین از آن ها خریداری کرد به شرط آن که مردم را برای زیارت قبرش راهنمایی کرده و زائران او را تا سه روز میهمانی کنند. 5
چهارم محرم؛ سخنرانی عبیدالله بن زیاد در مسجد کوفه
در روز چهارم محرم، عبیدالله بن زیاد در مسجد کوفه سخنرانی و مردم را در صورت یاری امام حسین علیه السلام تهدید به قتل و اعدام کرد. و فتوای شریح قاضی را مبنی بر مباح بودن خون امام حسین علیه السلام خواند و دستور داد تا همه راه های ورودی و خروجی کوفه را ببندند. 6
ششم محرم؛ گفت وگوی حبیب بن مظاهر با قبیله بنی اسد
ششم محرم، حبیب بن مظاهر، با اجازه امام حسین علیه السلام با قبیله بنی اسد به گفت وگو پرداخت و از آنان برای یاری امام حسین علیه السلام دعوت کرد؛ ولی با کارشکنی جاسوسان عمربن سعد، این گفت وگوها نتیجه ای نداشت. 7
هفتم محرم؛ ممنوعیت آب فرات برای کاروان امام حسین علیه السلام
در این روز، طبق دستور عبیدالله بن زیاد، سپاهیان عمربن سعد از جریان آب فرات به سمت خیمه های امام حسین علیه السلام جلوگیری کردند.
گفته اند که حجاج زبیدی به همراه پانصد سوار، بر رودخانه فرات مسلط شدند و جریان آب را بر خیمه های امام علیه السلام بستند. 8
از آب هم مضایقه کردند کوفیان
خوش داشتند حرمت مهمان کربلا
هشتم محرم؛ ملاقات امام حسین علیه السلام با عمر بن سعد
از آن جا که امام حسین علیه السلام به هیچ رو راضی به وقوع جنگ نبود و تلاش می کرد تا از ایجاد درگیری جلوگیری شود، در روز هشتم محرم با عمر بن سعد ملاقات کرد و ضمن هدایت و ارشاد وی، از او خواست که بدون بیعت با یزید، به یکی از مرزهای کشورهای اسلامی برود و چون یکی از مسلمانان زندگی کند.
نهم محرم(روز تاسوعا)؛ درخواست تأخیر جنگ از سوی امام حسین علیه السلام
عصر روز نهم محرم، عمربن سعد به سپاهیان خود فرمان داد تا به سمت خیمه امام حسین علیه السلام حرکت و جنگ را آغاز کنند. به آنان گفت: ای سپاه خدا! سوار شوید و شاد باشید که به بهشت می روید! »
امام با دیدن سپاهیان دشمن و باخبر شدن از برنامه شان، از برادرش عباس علیه السلام درخواست کرد تا از آنان بخواهد که جنگ را به فردا موکول کنند و امشب را به آن ها مهلت دهند؛ چرا که امام حسین علیه السلام به نماز و عبادت، علاقه بسیاری داشت. 9
رد امان نامه شمر توسط حضرت ابوالفضل علیه السلام
در روز نهم محرم، شمر برای حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام و برادرانش امان نامه ای آورد. هنگامی که شمر به خیمه های امام حسین علیه السلام رسید، بانگ برآورد که: «من از سوی امیرعبیدالله برای شما امان نامه آورده ام؛ شما خود را برای حسین علیه السلام به کشتن ندهید.»
حضرت ابوالفضل علیه السلام، آن شیر بیشه جوان مردی و شجاعت با صدای بلند فرمود: «لعنت خدا بر تو و بر امان تو باد! ما امان داشته باشیم در حالی که پسر دختر پیامبر خدا در امان نباشد؟ ;. 10
حفر خندق در اطراف خیمه های امام حسین علیه السلام
در روز نهم محرم، امام حسین علیه السلام به یارانش فرمان داد تا اطراف خیمه ها را خندق بکنند و آن را از تیغ و خار پرکنند تا در هنگام جنگ، دشمنان نتوانند از پشت سر به خیمه ها یورش ببرند.11
خطبه خواندن امام حسین علیه السلام
در شام روز نهم محرم، امام حسین علیه السلام خطبه ای مهم برای اصحاب و یاران خویش ایراد فرمودند و ضمن سخنانی، چنین فرمودند: «به درستی که من یارانی بهتر و با وفاتر از اصحاب و یاران خود سراغ ندارم ... من می دانم که فردا کار ما با این ها به جنگ خواهد انجامید. من بیعت خود را از شما بر می دارم و به شما اجازه می دهم تا از سیاهی شب برای پیمودن راه و دور شدن از محل خطر استفاده کنید و هریک از شما، دست یک تن از اهل بیت مرا بگیرید و پراکنده شوید.»
آن گاه، اهل بیت و اصحاب آن حضرت، یکی پس از دیگری برخاستند وبر فداکاری و وفاداری خود تا مرز شهادت، نسبت به امام، پافشاری کردند.
غسل شهادت
گفته اند که شام روز نهم، شماری از اصحاب امام حسین علیه السلام، همراه حضرت علی اکبر علیه السلام، مشک هایی آب از فرات برای خیمه ها آوردند و اصحاب امام، دسته جمعی غسل شهادت کردند. نیز گفته شده است که برخی از اصحاب با هم شوخی می کردند! بریر با عبدالرحمن مزاح می کرد؛ عبدالرحمن به او گفت: حال وقت مزاح و شوخی نیست.» بریر گفت: نزدیکان من می دانند که من هرگز نه در جوانی و نه در کهن سالی، اهل شوخی نبوده ام؛ ولی چون به بهشت بشارت داده شده ام، سراز پا نمی شناسم و فاصله ام را تا بهشت، جز شهادت نمی دانم.» 12
دهم محرم (روز عاشورا)؛ صف آرایی سپاه امام حسین علیه السلام
در روز دهم محرم، پس از نماز صبح، امام حسین علیه السلام پیشاپیش خیمه ها، سپاه خویش را که 32 سواره و 40 پیاده داشت، به سه بخش تقسیم کرد و فرماندهی دسته راست را به زهیربن قین و دسته چپ را به حبیب بن مظاهر و دسته وسط را به حضرت عباس علیه السلام سپردند. 13
خطبه خواندن امام حسین علیه السلام
امام حسین علیه السلام هنگامی که دو سپاه، در برابر هم صف آرایی کردند، به ایراد خطبه ای مفصل پرداخت و در آن، ضمن اشاره به شأن و منزلت اهل بیت علیهم السلام، خواستار پیش گیری از جنگ و درگیری شد؛ ولی پاسخ مثبتی از سوی سپاه عمر بن سعد دریافت نکرد. 14
آغاز نبرد و شهادت اصحاب و اهل بیت علیهم السلام
عمر بن سعد با افکندن تیری به سوی سپاه امام حسین علیه السلام، رسماً جنگ را آغاز کرد. 15
نماز ظهر عاشورا
در روز عاشورا، هنگامی که زمان نماز ظهر فرار رسید، ابوثمامة صیداوی به امام حسین علیه السلام عرض کرد که وقت ادای نماز ظهر شده است؛ امام پس از این که در حق او دعا فرمود، با جمعی از اصحاب خویش در همان میدان جنگ به نماز ایستاد. 16
وداع امام حسین علیه السلام با خیمه ها
پس از آن که همه یاران و اهل بیت امام حسین علیه السلام به شهادت رسیدند، امام حسین علیه السلام خود را آماده شهادت کرد. به سمت خیمه ها آمد تا با اهل بیت خویش وداع کند. زنان و دختران همین که امام را آمادة رفتن به میدان دیدند، صدا به شیوه و گریه بلند کردند.17
شهادت امام حسین علیه السلام
بعد ازظهر روز عاشورا، شمار زیادی از سپاه دشمن به دست امام حسین علیه السلام به هلاکت رسیدند. بسیاری از دلاوران و جنگاوران سپاه یزید سرنگون شدند و پس از آن، دیگر کسی جرئت به میدان آمدن نداشت.
امام حسین علیه السلام در حالی که در اثر شدت مبارزه و گرما و تشنگی، ضعیف و ناتوان شده بود، لحظه ای ایستاد تا کمی استراحت کند؛ ناگهان، سنگی به پیشانی مبارکشان خورد. لباس خود را بالا زد تا خون صورتش را پاک کند، تیری سه شعبه از کمان حرمله، سینه مبارکشان را شکافت. آن گاه، سپاهیان عمر بن سعد، با تیر و نیزه از هر طرف امام را مورد حمله قرار دادند. امام از اسب بر زمین افتاد. مدتی نسبتاً طولانی بر زمین کربلا بود، در حالی که در خون خود می غلتید. کسی جرئت نزدیک شدن به او را نداشت؛ ولی سرانجام شمر ملعون، در کمال قساوت به آن حضرت نزدیک شد و او را به شهادت رساند. 18
غارت خیمه ها
پس از شهادت امام حسین علیه السلام در عصر روز عاشورا به دستور عمر بن سعد، سپاهیان سیا ه دل، با یورش به خیمه ها، آن ها را به آتش کشیدند و کودکان و زنان را آواره بیابان های سوزان و پرتیغ و خار کربلا کردند. 19
دگرگونی عالم، پس از شهادت امام حسین علیه السلام
گفته اند که پس از شهادت امام حسین علیه السلام، غبار شدیدی که سیاه وتاریک بود، فضای آسمان را پوشاند و زمین به سختی لرزید و شرق و غرب عالم تاریک شد. 20
یازدهم محرم؛ حرکت کاروان اسیران اهل بیت از کربلا
عمر بن سعد در یازدهم محرم، کاروان اسیران اهل بیت علیهم السلام را در حالی که با غل و زنجیر بر شترها سوار شده بودند، از کربلا به سمت کوفه حرکت داد. حضرت زین العابدین علیه السلام را نیز در حالی که به شدت بیمار بودند،. با غل و زنجیر بر شتری سوار کردند. 21
دوازدهم محرم؛ دفن شهدای کربلا
در روز دوازدهم محرم، شماری از قبیله بنی اسد برای دفن بدن پاک امام حسین علیه السلام و اصحابش، به کربلا آمدند و به معجزة الهی، امام سجاد علیه السلام در این مراسم حضور داشتند. خودشان بدن پاک پدربزرگوارشان را درحالی که به شدت می گریستند، به خاک سپردند و روی قبر مطهر چنین نوشتند: این قبر حسین بن علی بن ابی طالب است که او را در حالی که تشنه و غریب بود، به شهادت رساندند.» 22
ورود کاروان اسرای کربلا به کوفه
روز دوازدهم محرم، کاروان اسیران اهل بیت علیهم السلام وارد کوفه شدند و این کاروان را که سرهای مقدس شهدا، پیشاپیش آن ها بود، در تمامی کوچه ها و بازارهای شهر گرداندند. یادآوری می شود که خطبه های امام سجاد علیه السلام و حضرت زینب سلام الله علیها در این شهر، ضربه کوبنده ای بر پیکر دشمن وارد کرد و چهرة واقعی یزید را برای همگان آشکار کرد.23
نوزدهم محرم؛ حرکت کاروان اسیران از کوفه به شام
در نوزدهم محرم، به دستور یزید، عبیدالله بن زیاد، کاروان اسیران اهل بیت علیهم السلام را همراه سرهای مقدس شهدا، به سمت شام حرکت داد. 24
اول صفر؛ ورود کاروان اسیران اهل بیت به شام
در روز اول صفر، کاروان اسیران اهل بیت، وارد شهر شام شد و این در حالی بود که از روزهای پیش، کوچه پس کوچه های شام، برای ورود آنان آذین بسته شده بود و مردم شام با پوشیدن لباس های نو، خود را برای برپایی جشنی بزرگ آماده می کردند!
از وقایع مهم این روز، می توان به خطبه های امام سجاد علیه السلام و حضرت زینب سلام الله علیها اشاره کرد که چهره واقعی یزید و حکومتش را برای مردم آشکار ساخت. 25
پنجم صفر؛ شهادت حضرت رقیه، دختر امام حسین علیه السلام
بنا بر نقلی، در روز پنجم صفر، حضرت رقیه دختر سه ساله امام حسین علیه السلام در خرابة شام به شهادت رسید. هم اکنون، آستانه مقدسه آن حضرت، یکی از زیارت گاه های مهم شیعیان در شهر شام به شمار می رود. 26
بیستم صفر؛ اربعین حسینی و ورود کاروان حسینی به کربلا
بیستم صفر، مصادف با اربعین امام حسین علیه السلام است که روز مخصوص زیارت آن حضرت به شمار می رود. به نقل مورخان، جابربن عبدالله انصاری و عطیه عوفی از نخستین زائران امام حسین علیه السلام در روز اربعین بوده اند. نیز بنا به گفتة برخی از مورخان، کاروان اسیران اهل بیت علیهم السلام در همان سال 61 ه .ق به کربلا برگشتند و در آن جا، مجالس ماتم و سوگواری بی نظیری برگزار کردند. 27
پی نوشت ها:
1. بحارالانوار، ج 44، ص 286.
2. لهوف، ص 97، فیض العلام، ص 142.
3. شیخ مفید، ارشاد، ج 2، ص 84.
4. بحارالانوار، ج 44، ص 381.
5. مجمع البحرین، ج 5، ص 461، مادة کربل ;.
6. الوقایع و الحوادث، ج 2، ص 123.
7. از مدینه تامدینه، ص 368.
8. شیخ مفید، ارشاد، ج 2، ص 86.
9. مقتل خوارزمی، ج 1، ص 249؛ لهوف: ص 106.
10. انساب الاشراف، ج 3، ص 184.
11. الامام الحسین علیه السلام و اصحابه، ص 257.
12. همان، ص 359
13. ارشاد شیخ مفید، ج 2، ص 95.
14. بحارالانوار، ج 45، ص 6.
15. لهوف، ص 199.
16. بحارالانوار، ج 45، ص 21.
17. مقتل الحسین علیه السلام، ص 282.
18. لهوف، ص180.
19. بحارالانوار، ج 45، ص 53؛ مقتل خوارزمی، ج 2، ص 39؛ کامل ابن اثیر ، ج 4، ص 78.
20. لهوف، ص 147.
21. بحارالانوار، ج 45، ص 107.
22. قصة کربلا، ص 416.
23. لهوف، ص 192؛ بحارالانوار، ج 45، ص 109.
24. ابصار العین فی انصار الحسین علیه السلام، ص 133.
25. بحارالانوار، ج 45، ص 129.
26. الدمعه الساکبه، ج 5، ص 141.
27. قصه کربلا، ص 524.
