شورای نگهبان چگونه تشکیل شد؟ + سند
شورای نگهبان چگونه تشکیل شد؟ + سند
گروه سیاسی فرهنگ نیوز، حواشی پیرامون عملکرد شورای نگهبان همواره و در آستانه برگزاری انتخابات ها از سوی رسانه ها و احزاب گوناگون افزایش می یابد، در آخرین این اظهار نظرها، اکبر هاشمی رفسنجانی نامزد انتخابات خبرگان رهبری که خود مورد تایید این شورا قرار گرفته در انتقاداتی تند و تیز به چرایی رد صلاحیت سید حسن خمینی دیگر نامزد مجلس خبرگان پرداخته و شورای نگهبان را آماج حملات خود قرار داد. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان این‌که «هر آن‌چه که داریم از امام داریم» گفت: همه باید به امام(ره) و بیت ایشان خود را بدهکار حساب کنیم، بدهکارها هدیه خوبی در مقدمه انتخابات به بیت امام ندادند.
هاشمی رفسنجانی که به مناسبت فرا رسیدن دهه فجر و ورود امام به کشور در ترمینال شماره یک فرودگاه مهرآباد سخنرانی می کرد بدون آن که مستقیما از اعضای شورای نگهبان نام ببرد، اظهار کرد: صلاحیت شخصیتی که اشبه به جدش امام خمینی است را قبول نمی‌کنید؛ شما صلاحیت خود را از کجا آورده‌اید؟ چه کسی به شما اجازه داده است که قضاوت کنید؟ چه کسی به شما اجازه داد که یکجا بنشینید و داوری کنید؟ برای مجلس و دولت و جاهای دیگر و اختیارات را در دست بگیرید؟ چه کسی اجازه داد که اسلحه برای شما باشد و تریبون‌ها برای شما باشد؟ چه کسی اجازه داد که تربیون‌های نماز برای شما باشد و صداوسیما برای شما باشد؟ چه کسی به شما این‌ها را داد؟ اگر امام خمینی و نهضت ایشان و اراده عمومی مردم نبود هیچ‌کدام از این‌ها نبودند. زمانی که باید همه به هم تبریک بگوییم هدیه بدی به بیت امام دادید.
حملات هاشمی رفسنجانی در ادامه حملات پی در پی اخیر شماری از جریان های وابسته به ضد انقلاب، فتنه گران و برخی جریان های اصلاح طلب می باشد که نارضایتی خود را از عملکرد این شورا در رد برخی افراد معاند با نظام و یا عدم احراز برخی شخصیت ها بیان نموده اند.
شورای نگهبان چه زمان و چگونه شکل یافت؟
از هنگام تشکیل مجلس قانون گذاری در ایران به موجب اصل دوم قانون اساسی مشروطه مقرر گردید: «در هر عصری از اعصار هیاتی که کمتر از پنج نفر نباشد از مجتهدین و فقهای متدینین که مطلع از مقتضیات زمان هم باشند به این طریق که علمای اعلام و حجج اسلام مرجع تقلید شیعه اسامی بیست نفر از علماء که دارای صفات مذکوره باشند معرفی به مجلس شورای ملی بنمایند پنج نفر از آنها را یا بیشتر به مقتضای عصر اعضای مجلس شورای ملی بالاتفاق یا به حکم قرعه تعیین نموده به سمت عضویت بشناسند تا موادی که در مجلس عنوان می‌شود به دقت مذاکره و غور رسی نموده هر یک از آن مواد معنونه که مخالفت با قواعد مقدسه اسلام داشته باشد طرح و رد نمایند که عنوان قانونیت پیدا نکند و رأی این هیئت علماء در این باب مطاع و بتبع خواهد بود و این ماده تا زمان ظهور حضرت حجة عصر عجل الله فرجه تغییر پذیر نخواهد بود.»
با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران مجددا وجود چنین شورایی برای رسیدگی و نظارت بر مصوبات مجلس احساس می شد، با این حال کارکرد شورا محدود به نظارت بر قوانین نماند و نظارت بر صلاحیت افراد نامزد شده در انتخابات های ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری را نیز در بر می گیرد.
شورای نگهبان از دوازده عضو تشکیل شده‌است که شش عضو از این دوازده تن فقهایی هستند که با حکم رهبر عزل و نصب می‌شوند و شش عضو دیگر حقوقدانانی هستند که با معرفی رئیس قوه قضاییه و رأی نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتخاب می‌شوند. دبیر شورای نگهبان بالاترین مقام رسمی این شورا است.
فقهای دوره اول شورای نگهبان در اول اسفندماه سال ۱۳۵۸ توسط بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی انتخاب و فعالیت آنها از تاریخ ۲۶/۴/۱۳۵۹ آغاز گردید.
حضرت امام خمینی(ره)، بنیانگذار جمهوری اسلامی، در سخنرانی‌ها و پیام‌های مختلف خود با تاکید بر فصل الخطاب بودن نظر شورای نگهبان، بر لزوم پذیرش آن توسط همه گروه‌ها، احزاب و افراد تاکید ورزیده‌اند.
حضرت امام در جایی می فرمایند: «من تکرار می کنم مجلس بالاترین مقام است در این مملکت. مجلس اگر رای داد و شورای نگهبان هم آن رای را پذیرفت ، هیچ کس حق ندارد یک کلمه راجع به این بگوید. من نمی گویم رای خودش را نگوید؛ بگوید؛ رای خودش را بگوید؛ اما اگربخواهد فساد کند، به مردم بگوید که این شورای نگهبان کذا و این مجلس کذا، این فساد است ، و مفسد است یک همچو آدمی ، تحت تعقیب مفسد فی الارض باید قرار بگیرد.»
امام خمینی در جایی و خطاب به اعضای شورای نگهبان می فرمایند: «...از تحمل زحمات و رنج های شما تشکر می کنم. شما توقع نداشته باشید که مورداهانت واقع نشوید. همه می دانید تا کسی کاری انجام ندهد کسی به او توهین نمی کند. توهین برای کسانی است که می خواهند زنده باشند. هیچ کدام از ما نباید انتظار تعریف را داشته باشیم . باید به حکم خدا عمل کنیم و به این هم کاری نداشته باشیم که چه کسی از این کاری که برای خدا می کنیم خوشش می آید و یا چه کسی بدش می آید. من در تمام مواقعی که مقتضی بوده است، مجلس و شورای نگهبان را تایید کرده ام.»
اولین فقهای منصوب امام چه کسانی بودند؟
آیت الله لطف‌الله صافی گلپایگانی
آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی از مراجع فعلی تشیع با پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، در سال ۱۳۵۸ به‌عنوان عضو مجلس خبرگان اول، انتخاب و در سال ۱۳۵۹ از سوی امام خمینی به عضویت شورای نگهبان منصوب شد و هشت سال دبیر شورای نگهبان بود.
آیت الله احمد جنتی
آیت الله جنتی از شخصیت های سیاسی جمهوری اسلامی در طول سال های پس از انقلاب در سال ۱۳۵۹ توسط امام خمینی به عضویت شورای نگهبان منصوب شد. عضویت در مجلس خبرگان رهبری و دبیری سابق شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی از دیگر سابق ایشان می باشد.
آیت الله عبدالرحیم ربانی شیرازی
آیت الله عبدالرحیم ربانی شیرازی معروف به ربانی، از مبارزین علیه رژیم پهلوی، نماینده ی ولی فقیه در استان‌های کردستان، آذربایجان و فارس، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری و شورای نگهبان، بود. ایشان در سال ۱۳۶۰ فوت نموده و آیت الله مهدوی کنی موقتا جایگزین ایشان می شود. با اتمام دوره سه ساله، آیت الله مومن سه ساله دوم را در شورای نگهبان حضور می یابد.
آیت الله محمدرضا مهدوی کنی
آیت الله مهدوی کنی رئیس پیشین مجلس خبرگان رهبری و از انقلابیون بزرگ نیز جزو اولین منصوبین امام راحل در شورای نگهبان می باشند. ریاست دانشگاه امام صادق، حضور موقت در جایگاه نخست وزیری از دیگر مناصب تحت اختیار ایشان بوده است. در سال ۱۳۵۹ آیت الله ابوالقاسم خزعلی با حکم امام به عنوان جانشین ایشان تعیین می شود.
آیت الله غلامرضا رضوانی
آیت الله غلامرضا رضوانی رئیس پیشین دیوان عدالت اداری از ابتدا انقلاب تا چندی پیش که فوت نمودند در شورای نگهبان منصوب بوده اند. صرفا در سه ساله دوم اولین شورای نگهبان، آیت الله محمد محمدی گیلانی جایگزین ایشان شد.
آیت الله یوسف صانعی
ایشان از مبارزین پیش از انقلاب بوده که با حکم امام راحل به عنوان عضو فقهای شورای نگهبان منصوب شد. در سال ۱۳۶۱ جای خود را به محمد مهدی املشی داده و سپس در سال ۱۳۶۲ آیت الله امامی کاشانی جانشین ایشان شدند.
حقوقدانان شورای نگهبان:
دکتر محمد صالحی، دکتر گودرز افتخار جهرمی، دکتر محسن هادوی، مهدی هادوی، دکتر علی آراد، دکتر حسین مهرپور اولین حقوقدانان بودند که با نظر رئیس قوه قضائیه و تاییدیه مجلس به عضویت شورای نگهبان قانون اساسی درآمدند.
