تبیین اصل ولایت از منظر آیات و روایات

تبیین اصل ولایت از منظر آیات و روایات

 

همه ی ما معتقدیم که اسلام جامع ترین و کامل ترین دین آسمانی است این  دین آسمانی برای تمامی ابعاد زندگی انسانها احکام ، دستورات و برنامه هایی دارد . احکام و دستورات اسلام همانا از طرف خداوند تبارک و تعالی بر پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) نازل و در کتابی به نام قرآن کریم جمع شده است.

با نگاهی به آیات فرآن کریم معلوم شد که دین مبین اسلام در تمامی شئون فردی و اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، نظامی ، سیاسی ، حقوقی و قضایی ، تربیتی و اخلاقی ، عبادی و اعتقادی دستوراتی دارد که لازمه ی تحقق و اجرای آنها داشتن یک نظام حکومتی است .

به همین دلیل است که پیامبراکرم (ص) در مدینه و حضرت امیر (ع) در کوفه تشکیل حکومت دادند . به همین دلیل است که امام حسین (ع)برای بر قراری حکومت به طرف کوفه حرکت کردند . به همین دلیل است که تلاش انبیا ء و ائمه (ع) و تحقق وعده الهی با تشکیل حکومت جهانی حضرت ولی عصر(عج) محقق خواهد شد .

 

 خداوند حکیم در قرآن کریم زیر بنا و اساس حکومت جامعه مسلمین را بر پایه نظام ولایی قرار می دهد که در آن حق حاکمیت و ولایت مطلق از آن  خداست .

 

ان الحکم الا لله ( سوره ی انعام آیه ی 57)

هو مولیکم نعم المولی (سوره انعام آیه 6)

 

الله ولی الذین امنوا یخرجهم من الظلمات الی النور (سوره بقره آیه  257)

 

در حقیقت در حکومت اسلامی این احکام متعالی و دستورات مترقی اسلام است که اساس است و سرمنشا حکومت متصل به خداست . پیامبر و امام و ولی ، مجریان حکومت الهی هستند و از این رو است که خدای متعال در مقام عمل و اجرا اختیاراتی را به مقام ولایت تفویض کرده و برای پیروی از آنها خطاب به مسلمانان می فرماید :

 

یا ایها الذین امنوا اطیعوا الله و اطیعوا  الرسول و اولی الامر منکم (سوره  نساء آیه  59)

 

انما ولیکم الله و رسوله و الذین امنوا الذین یقیمون الصلوه و یوتون الزکوه و هم راکعون ( سوره مائده آیه 55)

 

معنا و مفهوم ولایت

 

ولایت در لغت به معنای نصرت ، دوستی ، سرپرستی ، قرابت و تصدی و تصرف است . اما مفهوم ولایت در بحث ما ، به معنی سر پرستی جامعه ی مسلمین ، حکومت ، اداره ی کشور و اجرای قوانین شرع مقدس اسلام .

 

اهمیت موضوع ولایت

 

اهمیت موضوع ولایت باتامل درحادثه بزرگ غدیر آشکار می شود .درآخرین روزهای عمر پربرکت پیامبراکرم (ص) دربازگشت ازآخرین سفرحج درروز18ذی حجه ،خداوند متعالی خطاب به پیامبر وحی فرمود : 

 

((یاایها الرسول بلغ ماانزل الیک من ربک وان لم تفعل فما  بلغت رسالته))

 

(سوره مائده آیه 67)

 

((ای پیامبرابلاغ کن آنچه راکه ازطرف خدایت به تو نازل شد (ولایت حضرت  علی (ع) را ابلاغ کن ) که اگر انجام ندهی  پس رسالت و پیام اورا نرسا ند ه ای ))

 

پیامبر اکرم (ص) در منطقه ای به نام غدیر خم توقف فرموده و دستور توقف دادند . جلو ها رفته راباز گرداندند ، عقب مانده ها را سفارش دادند که سریعتر بیایند . همه حجاج را که هزاران نفر بودند یکجا جمع نمودند ، حضرت علی (علیه آلاف التحیت و السلام ) را به عنوان ولی ّ پس از خود معرفی نمودند . از یکایک حاضران برا ی برا ی حضرت بیعت گرفتند و پس از آن وحی آمد که :

 

«« الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا »»

 

 (سوره مائده آیه 3)

 

«« امروز دین شما را کامل کردم و نعمت های خود را بر شما به اتمام رسانیدم وراضی شدم که اسلام  دین  شما باشد ( دین اسلام را برای شما پسندیم ) »»

 

پس اهمیت ولایت به قدری والا و بالا است که که اولا از طرف خداوند به پیامبرش امر شده است ، ثانیا عدم ابلاغ ولایت از سوی پیامبر (ص) برابر با انجام ندادن کل رسالت اوست و ثالثا از آیه ای که بعد از ابلاغ ولایت غلی (ع) نازل شد ، معلوم میشود که دین اسلام با ولایت کامل شد ، نعمت های الهی با ولایت بر ما به اتمام رسید و خداوند با ولایت راضی شد تا اسلام دین ما باشد .

به عبارت دیگر ، اسلام بدون ولایت ناقص است و ولایت بزرگترین نعمت الهی است که در مورد آن از ما سوال خواهد شد و خداوند متعال از اسلامی که ولایت ندارد راضی نیست .

 

وجوب اطاعت از مقام ولایت

 

باید توجه داشت که اطاعت از مقام ولایت و ولی امر همانند سایر واجبات دیگر ،  واجب است . خداوند همان طور که می فرماید : «« اقیموا الصلاه »» ،

 

 همان طور هم می فرماید : «« اطیعوا الرسول و اولی الامر »»

 

یعنی همان طور که نماز خواندن واجب است همان طور هم اطاعت از پیامبر (ص) و ولی امر هم واجب است .

 

به دلیل واجب بودن اطاعت از مقام ولایت «« اطیعوا الله و اطیعوا الرسول »» هشت (8) بار در فرآن کریم مورد تاکید گرفته است . امام باقر(علیه السلام) می فرمایند :

 

 «« اسلام برپنج پایه بنا نهاده شده است : نماز ، زکات ، روزه ، حج و ولایت   و به چیزی همانند ولایت ندا داده نشده است »» ( بحار الانوار – جلد 68- ص 332) .

 

 در واجبات دیگر تقلید جایز است و می شود در صورت فوت وقت آنها را قضا کرد و یا در صورت فوت شخص ، کس دیگری به نیابت ، آن را بجا آورد . اما ولایت واجبی است که قضا و نیابت ندارد و باید خود فرد معتقد و ملتزم به ولایت باشد .

 

احادیث و روایات مربوط به ولایت فقیه

 

در مورد ولایت فقیه احادیث و روایات فراوانی از پیامبراکرم (ص)  ، امام علی (ع) ، امام حسین (ع) و امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) و امام رضا (ع) و امام زمان (عج) نقل شده است که به دو مورد از آنها اشاره می کنیم .

 

امام صادق ( علیه السلام ) می فرمایند :

 

«« من کان منکم قد روی حدیثنا و نظر فی حلالنا و حرامنا و عرف احکامنا فلیرضوا به حکما فانی قد جعلته علیکم حاکما فاذا حکم بحکمنا فلم یقبله منه فانما استخف بحکم الله و علینا و ردّ و الراد علینا کالراد علی الله و هو علی حد الشرک بالله»» ( اصول کافی جلد 1 ص 67)

 

 «« هر کسی از شما باشد که حقیقتا حدیث و سنت ما را روایت کند و در حلال و حرام ما توجه کند  و احکام ما را بشناسد پس باید به حاکمیت او راضی شوند که به راستی حقیقتا من او را بر شما حاکم قرار دادم پس زمانی که به حکم ما حکم کند پس اگر کسی از او نپذیرد پس براستی که حکم خدا را کوچک شمرده است و ما را رد کرده است و  رد کننده ما  همانند  رد کننده خداست و آن در حد شرک به خداست »»

 

امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف ) می فرمایند :

 

«« و اما الحوادث الواقعه فارجعوا فیها الی رواه احادیثنا فانهم جحتی علیکم و انا حجه الله علیهم »»  ( توقیع شریف امام زمان – کتاب اکمال الدین و اتمام النعمه- شیخ صدوق – جلد 2 ص 483)

 

«« و اما در رویداد ها و وقایع زمانه پس در آنها به روایت کنند گان احادیث و سنت ما رجوع کنید پس به راستی آنها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا بر آنها هستم »»

 

دلیل عقلی ولایت فقیه

 

از نظر عقلی نیز ، ولایت فقیه بهترین نوع حکومت ممکن در عصر غیبت کبری است ، چراکه در شرایطی که امام معصوم  (ع) در جامعه ظهور ظاهری ندارد و مردم برای رجوع و کسب تکلیف به آن دسترسی ندارند ، بهترین گزینه برای اجرای قوانین شرع مقدس و رهبری جامعه اسلامی ، فقیه عالم عادل و مدیر و مدبر است ، بخاطر اینکه تنها در این صورت ،  هم منشا حکومت متصل به خدا میشود و هم وظایف سنگین و اختیارات مهم حکومتی بدست اسلام شناسی آگاه و با تدبیر سپرده می شود که در مقایسه با دیگران کمترین احتمال انحراف از موازین شرعی و کمترین احتمال اشتباه عمدی و سهوی از او متصور است .

 

شرایط و ویژگی های ولی فقیه

 

امام صادق (عیله السلام ) می فرمایند :

 

«« من کان من الفقها حافظا لدینه ، صائنا لنفسه ، مخالفا لهواه ، مطیعا لامر مولاه ، فللعوام ان یقلّدوه »»  ( وسائل الشیعه – جلد 18 ص 90-94)

 

«« هرکسی از فقها که نگهبان دینش ، مراقب نفسش ، مخالف هوا و هواسش و مطیع امر خدا باشد پس بر مردم واجب است که از او تقلید و تبعیت کنند  »»

 

در اصل 109 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است که شرایط و صفات رهبر یا ولی فقیه عبارتند از :

1- صلاحیت علمی برای افتاء در ابواب مختلف فقه

2- عدالت و تقوای لازم برای رهبری امت اسلام

3- بینش صحیح سیاسی و اجتماعی ، تدبیر ، شجاعت ، مدیریت و قدرت کافی برای رهبری .

 

شرایط و ویژگی های ولی فقیه در هر برهه ای از تاریخ در وجود یک فقیه جامع الشرایط آن چنان  تجلی می کند که همچون خورشیدی تابناک در بین سایر فقهای زمان خود می درخشد ؛ شیخ طوسی ، میرزای شیرازی ، امام خمینی و ...