چگونگی پیدایش وهابیت و خلاصه ای از
افکار این فرقه ضاله
چگونگى پیدایش وهابیت
مسلک وهابى منسوب به شیخ محمد فرزند "عبدالوهاب" نجوى است و این
نسبت از نام پدر او "عبدالوهاب" گرفته شده است.به گفته برخى از
دانشمندان، علت اینکه این مسلک را بنام خود شیخ محمد نسبت نداده اند یعنى
"محمدیه" نگفته اند. این است که مبادا پیروان این مذهب نوعى شرکت با نام
پیامبر (ص) پیدا کنند. و از این نسبت سوء استفاده نمائید.
شیخ محمد بن عبدالوهاب مجدّد و احیاکننده ى یک سرى نظرات و اعتقادات
خاص است که ریشه در مذاهب حنبلى -منسوب به احمدبن حنبل از ائمه اربعه اهل سنت -
دارد،که با مقدارى افراط و تعصب خاص،قبلا توسط افرادى مانند ابن تمیمه و شاگردش
ابن قیم جوزى و ابن عبدالهادى از علماى حنبلى قرن هفتم بذرش ریخته شد،اما بخاطر
مخالفت هایش با مسلمات نزد امت و جمهور مسلمین، ابن تمیمه و شاگردانش تحت تعقیب
حاکمان وقت قرار گرفتند و حکم ارتداد آنهااز سوى علماى مذاهب مختلف صادر شد و
موقتاً با دستگیرى ابن تمیمه و محبوس شدن او و مرگش،این بذر بازایستاده از رشد و
نمو (در قرن هفتم هجرى) بار دیگر درقرن دوازدهم بوسیله ابن عبدالوهاب امکان حیات و
نشو ونمایافت و بدین سبب نام او شهرت یافت.
خلاصه ى زندگینامه محمدبن عبدالوهاب
درحیات پدرش
محمدبن عبدالوهاب در سال 1115 هجرى قمرى تولّد یافت و در 1207 هجرى چشم از
جهان فروبست. زادگاه او شهر عَیینه از سرزمین نجد است، پدرش در آن شهر قاضى بود و
از علماء خوش سابقه.محمد از نوجوانى به مطالعه کتب تفسیر و حدیث عقاید سخت علاقه
نشان مى داد.
محمد بن عبد الوهاب دروس مقدماتى و فقه
حنبلى را از پدرش که از علماء حنبلى بود، فراگرفت. وى از همان آغاز جوانى به
مخالفت با اعمال مذهبى مردم نجد پرداخت و آنها را که زشت مى شمرد با مخالفت شدید
پدرش روبرو گشت.
بعد براى زیارت خانه خدا به مکه رفت و
از آنجا به مدینه منوره جهت تکمیل درس هایش رهسپار گشت، در آنجا با توسل جستن مردم
به قبر پیامبر (صلى الله علیه وآله)به مخالفت برخاست و پس از مراجعت به نجد جهت
تکمیل نمودن تحصیلات خود به سرزمینهاى فراوانى مسافرت کرد، از جمله در بصره بمدت
چهار سال و پنج سال در بغداد سکنى گزید و نیز به شهرهاى همدان و از آنجا به اصفهان
و قم عزیمت نمود و سپس از آنجا به سرزمین خود نجد بازگشت.در این هنگام پدرش از
"عَیینه" به "حریمله" انتقال یافت. محمد نیز ملازم و همراه
پدر شد و در "حریمله" کتابهایى را از نزد پدر فراگرفت، و در آنجا نیز به
مخالفت با عقاید مردم پرداخت و از این روى بین پدرش و او نزاع درگرفت و نیز بین او
و مردم "حریمله" درگیرهاى سخت بوقوع پیوست، تا اینکه سرانجام در سال
1153 پدرش "شیخ عبدالوهاب" از دنیا رفت.
محمد بن عبد الوهاب بعد از مرگ پدر
شیخ محمد منفور پس از مرگ پدرش عبد الوهاب با فراغ بال بیشترى به تبلیغ
عقاید باطل خویش پرداخت که در اثر آن عده اى به او گرویدند و از آن طرف مخالفین
نیز قصد جان او نمودند که او بناچار از "حریمله" به "عَیینه"
گریخت تا جان خویش محفوظ دارد، و در آنجا به امیر و حاکم "عیینه" که در
آن زمان "عثمان ابن احمد" بود پناه برد، عثمان نیز او را پذیرفت و با هم
پیمان بستند به اینکه عثمان از شیخ در تبلیغ عقایدش حمایت کند و شیخ نیز در بسط
حکومت عثمان بر سرزمین "نجد" تلاش کند و
و براى استحکام پیمان ، عثمان بن احمد خواهرش جوهره را به عقد شیخ محمد ملعون درآورد ،
در این حین خبر دعوت شیخ و اعتقادات خاص او به امیر "احسا" سلیمان الحمیدى
رسید او نامه اى به عثمان نوشت و به او دستور داد که شیخ محمد را به قتل برساند و
یا از سرزمین خود اخراج کند و عثمان هم چاره اى ندید جز اخراج شیخ به ناچار از
"عیینه" خارج و رهسپار "درعیه" از سرزمینهاى نجد شد.
سال 1360 بود که شیخ محمد به
"درعیه" رهسپار شد، در این زمان "محمدبن سعود" (جد آل سعود)
امیر "درعیه" بود، او به دیدن شیخ آمد و به او خوش آمد گفت، و شیخ نیز
به او مژده فتح و غلبه بر همه بلاد "نجد" را داد، و بدین تر تیب بین شیخ
محمد و محمدبن سعود پیمان همکارى برقرار شد که شیخ محمد با یارى و حمایت محمدبن
سعود عقایدش رانشر دهدو محمد بن سعود نیز با یارى معنوى شیخ محمد بر قلمرو خویش
بیفزاید. از آن پس شیخ محمد نوعى خاصى از توحید را که ارائه کرده بود نشر مى داد و
مردم را به آن دعوت مى کرد، هر کس آن را مى پذیرفت خون و مالش در امان بود، وگر نه
با خون و مالش مانند خون و مال کفار حربى معامله مى کردند و آن را مباح و حلال مى
دانستند.کسانى که با عقاید شیخ محمد موافقت مى کردند، مى بایست با او بیعت کنند و
کسانى که به مقابله برمى خاستند باید کشته شده و اموالشان تقسیم گردد. بر طبق این
روش مثلا از اهالى قریه "فصول" از اطراف شهر "احسا" حدود 300
مرد را به قتل رسانیدند و اموالشان را به غارت بردند.
رفتار وهابیون بعد از مرگ محمدبن
عبدالوهاب
شیخ محمدبن عبدالوهاب در سال 1207
درگذشت، پس از شیخ محمد پیروان او به همین روش در ترویج عقاید او ادامه دادند و با
مخالفین خود همان برخورد و معامله اى کردند که دین در حق کفار حربى معمول داشت، از
قبیل کشتن مردان و اسارت زنها و غنیمت اموال آنها به نفع مجاهدین.
بعد از مرگ شیخ محمد، امیردرعیه
"عبدالعزیز" بود. او در سال 1216 یعنى ده سال بعد از شیخ محمد با اعمالش
زلزله اى در جهان اسلام، خصوصاً عالم شیعه ایجاد کرد.
او سپاهى مرکب از 20 هزار مرد جنگى
فراهم کرد و به سرکردگى فرزندش سعود بسوى کربلا روانه کرد، که کربلا در این ایام
در نهایت شهرت و آبادانى بود; زیرا که زائران از هر سوى، از جمله ایرانى و ترک و
عرب به آن روى مى آوردند.در این حمله وهابیها "کربلا" را به وضعى
درآوردند که شعرا براى آن مرثیه مى گفتند. در این دوران حدود 12 سال وهابیها گاه و
بى گاه به شهر کربلا و اطراف آن نیز به شهر "نجف" حمله مى آوردند که
نخستین آن در سال 1215 و تا سال 1225 ادامه داشت.
در سال۱۱۷۹ هجری شمسی یعنی(۱۲۱۵ ه.ق)
پانزده هزار تن از وهابیون برای پاک کردن شهر کربلا از آنچه «نمادهای شرک» می‌نامیدند
به شهر کربلا حمله کرده و خزینه و حرم امام حسین(ع) را بکلی تخریب کردند.
چون این خبر منتشر شد فتحعلیشاه قاجار،
پادشاه وقت ایران، صد هزار لشگر فراهم کرد و سلیمان پاشا والی بغداد نیز لشگری جدا
برانگیخت که با لشکر وهابیون در صحرای نجد رزم کنند لکن در ایران جنگ روسیه پیش
آمد و در عراق جنگ کردها برای برپایی کشور مستقل خودشان برپا شد و بدین صورت تفکر
وهابیت به شکلی قدرتمند ظهور کرد.
از زمانیکه شیخ محمد بن عبدالوهاب عقائد
خود را ابراز و مردم را به پذیرفتن آنها دعوت کرد، گروه زیادى از علماى بزرگ به
مخالفت با عقائد او پرداختند.
نخستین کسى که به شدت با او مخالفت
برخاست پدرش عبدالوهاب و سپس برادرش شیخ سلیمان بن عبدالوهاب بودند که هر دو از
علماى حنبلى محسوب مى شوند.
همچنین
باید دانست که شیخ محمد بن عبدالوهاب مبتکر و آورنده عقاید وهابیان نیست
بلکه قرنها قبل از او این عقائد بصورتهاى گوناگون از افرادى مانند ابن تیمیه و
شاگرد او ابن القیم اظهار شده است ولى بصورت مذهب تازه اى در نیامده و طرفداران
زیادى پیدا نکرده بود.
ابوالعباس احمد بن عبدالحلیم معروف به
ابن تیمیه از علماى حنبلى که در 728 هجرى قمرى در گذشته است.وى عقائد و آرائى
برخلاف معتقدات عموم فرقه هاى اسلامى اظهار مى داشت و پیوسته مورد مخالفت علماى
دیگر قرار داشت و به عقیده محققین همین عقائد بعداً اساس معتقدات وهابیان را تشکیل
داده است.
خلاصه اى از افکار فرقه وهابیت
وهابیت دیدگاه جدیدی در مذهب سنی حنبلی
است که از علمای سنی عربستان سعودی است. وی خود پیرو ابن تیمیه بود و با ایدئولوژی‌های
شیعه و تصوف آن زمان به مخالفت برخاست. وی تنها به حدیث و قرآن اعتقاد داشت و
واسطه کردن شخص و بندگان خدا را کفر به خدا و شرک مطلق می‌دانست
وهابیت در ۵۰ سال گذشته مذهب درباری
سعودی بوده‌است، اما گروهی تندرو از این میان به نام القاعده و سلفی‌های تکفیری
(سلفی جهادی) ظهور نموده و باعث انشعاب در مکتب وهابیت شده‌اند.
علمای بزرگ وهابی مانند ابن جبرین ، شیعیان را رافضی مینامند و قتل آنان را مباح
می‌دانند. تشیع را به مراتب بدتر از سایر ادیان می‌دانند و مال و جان آنان را حلال
می‌دانند. این فتواها باعث کشته شدن هزاران زن و مرد و حتی کودک شیعه مذهب در
کشورهای عراق و افغانستان و ایران (زاهدان) شد.
وهابیانی که در هندوستان، افغانستان و
پاکستان هستند و هستهٔ اصلی نیروهای القاعده را تشکیل می دهند در اصل پیرو ]تسنندیوبندی] هستند و به علت مبارزه با شعایر
دینی نظیر زیارت اهل قبور و... و دشمنی با تشیع با وهابیان عربستان متحد شدند به
طوری که امروز هر دو طایفه را پیرو یک مسلک می دانند.
وهابیان و تعمیر قبور اولیاء خدا:
از مسائلى که وهابیان درباره آن حساسیت
خاصى دارند مسأله تعمیر قبور و ساختن بنا بر روى قبور پیامبران و اولیاء الهى و
صالحان است.
براى نخستین بار این مسأله را ابن تیمیه
و شاگرد معروف او ابن القیم عنوان کرد و بر تحریم ساختن بناء و لزوم ویرانى آن،
فتوى داده اند.
در سال 1344 هجرى قمرى که سعودیها بر
مکه و مدینه و اطراف آن تسلط پیدا کردند، به فکر افتادند که براى تخریب مشاهر بقیع
و آثار خاندان رسالت و صحابه پیامبر مستمسکى بدست آوردند و با گرفتن فتوا از علماء
مدینه، راه تخریب آنرا هموار کنند،
از این جهت قاضى القضات نجد سلیمان بن
بلیهد را روانه مدینه کردند که وى مسائل مورد نظر آنان را از علماء آنجا استفتاء
کند.
البته در رد این نظریه ما دو دیدگاه داریم :الف) نظریه قرآن درباره تعمیر
قبور_ب) سیره مسلمین و اجماع ادعا شده در مورد تعمیر قبور را داریم که به علت طولانی
شدن بحث از آن می گذریم.
وهابیان و زیارت قبور:
در بین فرِق اسلامى گروه وهابى اصل
زیارت قبور را حرام نمى دانند ولى سفر براى زیارت قبور اولیاء را حرام و ممنوع
اعلام کرده اند امّا علماء اسلام به پیروى از آیات قرآن و احادیث مختلف زیارت قبور
را تجویز کرده اند.
براى بررسى این بحث را در آئینه قرآن و
احادیث مى نگریم.
1) قرآن:"وَ لاتُصَل على اَحَد
مِنُهم ماتَ اَبَداً و لاتَقُم على قَبْرِه اِنّهُم کَفِرُوا باللهِ وَ رَسُولِهِ
و ماتُوا وَهُمْ فاسِقُونَ.براى کسى از آنان(منافقان)اگر بمیرد هیچ گاه نماز نگزار
و بر قبر آنان براى طلب مغفرت نایست آنان به خدا و پیامبر او کفر ورزیده ودر
حالیکه فاسق و بدکارندمرده اند.
آیه مى فرماید درباره منافقین نماز
نگزار و طلب مغفرت نکن، مفهوم آیه آنست که درباره غیر منافق اشکال ندارد.
2) حدیث: رسول گرامى فرمود: زُورُا
القبورَ فإنّها تُذَکِّرُکم الاخرةَ.قبرها را زیارت کنید زیرا زیارت آنها، یادآورى
آخرت مى گرد.
خلاصه اینکه از قرآن و حدیث اصل جواز
زیارت قبور بدست مى آید و بعلاوه از احادیث فراوان مى توان حکم به فضیلت زیارت
قبور داد از جمله در مورد رسول خدا (ص) وارد شده است: "زارالنبى قبَر اُمهِ
فَبَکى و أبکى مَنِ حَوْلَه... إستاذنتُ ربىّ فى اَنْ ازُورَ قَبرها فاَذِنَ
فَزوروُا القبور فإنها تُذکّرُکم الموتَ.
پیامبراکرم (ص) قبر مادر خود را زیارت کرد و در کنار قبر او
گریست و کسانى را که دور او بودند گریاند، و فرمود: از خدایم اجازه گرفته ام که
قبر مادرم را زیارت کنم، شما نیز قبرها را زیارت کنید زیرا زیارت آنها مایه
یادآورى خداست.
وهابیان و توسّل به اولیاء الهى:
از روزى که شریعت اسلام بوسیله پیامبر
ابلاغ شد توسل به عزیزان درگاه الهى از جمله مسائلى است که بین مسلمانان جهان رواج
کامل دارد.در این بین تنها بوسیله ابن تیمیه توسّل به اولیاء الهى مورد انکار قرار
گرفت و پس از دو قرن محمد بن عبدالوهاب راه او را پیمود و جریان انکار را تشدید
کرد و آنرا نامشروع و بدعت دانست.
وهابیان و تبرکّ و استشفاء به آثار
اولیاء
وهابیان تبرک به آثار اولیاء را شرک مى
دانند و کسى که محراب و منبر و ضریح پیامبر را ببوسد مشرک مى خوانند گرچه در آن
عمل هیچگونه الوهیتى نباشد بلکه عشق به پیامبر سبب این اعمال شده باشد.
براى بررسى بطلان این عقیده در قرآن و
احادیث و سیره مسلمین سیرى خواهیم داشت.
1ـ قرآن کریم :"اذهبوا بقیصى هذا
فالقوه على وجه ابى یات بصیراً. یوسف مى گوید: پیراهن مرا ببرید و بر صورت پدرم
بیفکنید تا او بینائى خود را باز یابد.
حضرت یعقوب (ع) نیز پیراهن حضرت یوسف (ع) را بر دیدگان خود
افکند و بینائى اش را بدست آورد لذا قرآن مى فرماید:فلما ان جاء البشیر القاه على
وجهه فارتدَّ بصیراً.
با این آیات روش و عمل حضرت یعقوب (ع) که از پیامبران الهى است آیا تبرکّ و استشفاء به
آثار اولیاء شرک است!
2ـ احادیث:بررسى زندگانى پیامبر بروشنى
گواه بر این مطلب است که یاران آن حضرت در تبرکّ جستن به آب وضوى پیامبر از یکدیگر
سبقت مى گرفتند.در این مورد احادیث موجود در دو منبع مهم اهل سنت را مورد بررسى
قرار مى دهیم:
الف) بخارى در جریان صلح حدیبیه مى
نویسد:
هرگاه پیامبر وضو مى گرفت، یاران او
براى ربودن قطرات آب وضوء آن حضرت بر یکدیگر سبقت مى گرفتند.همچنین بخارى درباره
صفات پیامبر از وهب بن عبدالله نقل کرده است که مردم دستهاى پیامبر را به صورت
خویش مى کشیدند، من نیز دست آن حضرت را گرفته و به صورت خود کشیدم و دست او
خوشبوتر از مشک بود.
ب) مسلم در کتاب خود در این مورد مى
گوید:پیامبر سر خود را مى تراشید و یاران او در اطراف او بودند و هر تارى از موى
او در دست یکى از آنان بود.
3ـ سیره مسلمین:ذکر خلاصه اى از سیره
مسلمین در این مورد بطلان نظر وهابیان را به اثبات خواهد رساند.دخت گرامى پیامبر
پس از درگذشت و دفن پیامبر گرامى، در کنار قبر وى ایستاد و مقدارى از خاک قبر را
برداشت و به صورت گذاشت و گریه کرد و دو شعر را سرود.
"ماذا عَلَى من شَمَّ تُرْبَةَ
احمدَا***اُن لایَشُمَ مَدى الزمانِ غَوالیاً
چه مى شود بر آن کسى که خاک قبر احمد را
ببوید، دیگر تا زنده است مشکهاى گران قیمت را ببوید.
"مُبْعتَ عَلَىّ مَصائب
لوانها***مُّبعت على الایام میزن لیالیا
مصیبت هائى بر من وارد شد که اگر
بروزهاى روشن وارد مى شد به شب تار تبدیل مى شدند.
نکته مهم: این همه نقلهائى که در مورد
تبرک و استشفاء به آثار اولیاء در کتب تاریخى آمده است هیچگاه نمى تواند دروغ و بى
اساس باشند.و بر فرض بى پایگى و دروغ این نقلها، باز بر مقصود ما گواهى مى دهند
زیرا اگر چنین کارهائى شرک و بدعت و یا نامشروع و حرام به شمار مى رفت هرگز دروغ
پردازان آنها را به شخصیت هاى اسلامى نسبت نمى دادند زیرا افراد دروغگو در زمینه
هائى دروغ پردازى مى کنند که مورد پذیرش جامعه باشد تا مردم سخن آنها را بپذیرند و
هرگز اینگونه کارها را به صالحان نسبت نمى دهند. زیرا در این صورت با مقاومت و عدم
پذیرش مردم روبرو مى شوند.
